Don't just hear, listen. Thoughts and plans for my music class.

Don't just hear, listen. 

Reflections and inspiration for music teachers

Text in Greek following.

One more time I caught myself spending hours thinking or reading books and articles on how to motivate non-musician-students, with no musical background whatsoever,  to listen to instrumental music.

 I refuse using the term "classical music" which is not musically correct anyway. I try using different terms like "instrumental music", or "symphonic music". When they start complaining, which they usually do within the first minute  (!!) I ask them about their favourite movie. One of the most common answers, especially from middle school boys will be "Star wars"!! I continue by asking them  "Imaging then every scene that Darth Vader appears without the specific musical theme or motif from the soundtrack". 

 By asking them this question, usually you get their attention or at least you get them thinking.

Every new unit or new skill needs to start with a brainstorming activity. At least this is how it woks and always has worked for my students. I have been teaching general music mostly in public primary and middle schools all around Greece for more than 10 years and even now in Sweden I run into similar problems... Students do not listen to music, they just hear... 

 Music is everywhere. Right? You go shopping and you HEAR music. You take the bus and you HEAR music coming from the bus driver's radio. You go out for a coffee and you HEAR music....and so many more examples in our everyday life. Examples that you just HEAR music playing in the background. But do they ever LISTEN to music? 

 If you try having such a conversation with middle school students you will probably get answers like:

  "we listen to our favourite pop music, while we are studying, travelling to/from school, resting... etc"
  
 But asking one more time the same question in a different way such as:
"Do you really listen to music?"
"What could be the difference between Listening and Hearing? "
"And what if you remove the singer's voice from you favourite pop song, do you really pay any attention to the music behind that?"
 This way you get new answers. This way you get them thinking again. And that is the key for success when it comes to general music students. Students with no music background. Students who have never been to a concert before. Students who have never visited an orchestra before and they sure have difficulties separating the cello from the double bass... And I am not talking about their timbre...
  
 My Inspiration.

 Before you continue maybe it is a good idea to spend some time watching the following video with my beloved Daniel Barenboim explaining with his unique inspiring way how we listen to music.

He sure got me thinking when I first watched his video. And I have been studying music my whole life... But something that seems natural to you, can be the most difficult thing for someone with no such skills. It is almost impossible for a musician not to pay attention, to simply listen to music wherever and whenever. In the previous cases, you could miss your stop while you are travelling on a bus when a nice song is playing, you could stop paying attention to a friend of yours when he/she is explaining a tough situation, you can forget the reason you first went into the supermarket! I even had to quit dancing ballet when I was a kid, because I was the only girl listening carefully to Tchaikovsky's themes from the Nutcracker dances, instead of just practising my movements and pirouettes!  

Reflections.

 It took me a few years as a music teacher to realise what those students with no music background have missed. And especially for middle school students, sometimes I felt there was a point of no return for those who grew up without being exposed in music stories such as Peter and the wolf by S. Prokovief or the carnival of the animals by Camille Saint-Saëns

I could not start teaching such music tales in students that are already 13 or 14 years old! Or at least I haven't found the way, yet! 

 On the other hand,  middle school general music students are not like young musicians who find pleasure on every music masterpiece of the composers of the past. With simple words: it can be the hardest thing to motivate them to accept any kind of music apart from the one  they already hear everywhere. 

But why? 

Simple answer. They don't listen.... So they don't understand. And for teenagers, something  they do not understand they just ignore it, reject it. Simple as that.  

So, what comes next? 

How could I  make them enter the amazing world of music? 

How could I make them understand symphonic music? 

Solution.

I found the answer in listening maps.
 Listening maps are a great way to keep students engaged and focused on what is happening in a piece of music. I have been working and teaching with them for many years, so I felt comfortable enough to go the extra mile. Now it was the right time not just to follow one with my teenager students, but to help them and guide them so that they make one on their own.

This project was inspired and implemented by Vicky Mentzou during Autumn term 2016/2017 in a middle school in Stockholm, with students in year 7 with no music background.

I will include how we worked in the classroom and some of the listening maps that were created by the students in my next post.


Text in Greek.

Σκέψεις και προβληματισμοί για την διδασκαλία της συμφωνικής μουσικής σε σχολεία γενικής παιδείας.

Πόσοι από εμάς τους εκπαιδευτικούς μουσικής δεν έχουμε περάσει ατελείωτες ώρες μπροστά σε βιβλία ή υπολογιστή ψάχνοντας τρόπους ώστε να φέρουμε τους μαθητές χωρίς προηγούμενο μουσικό υπόβαθρο, πιο κοντά στην συμφωνική μουσική.
Και μιλώντας για συμφωνική μουσική εννούμε αυτό που είναι λανθασμένα ευρέως γνωστό ώς κλασσική μουσική. Και ποιός μουσικός δεν είχε εμπειρίες από μαθητές που με το πρώτο άκουσμα συμφωνικής ορχήστρας, αρχίζουν τα παράπονα και τις γκρίνιες... Μπορεί τα πράγματα να είναι διαφορετικά για τα παιδιά του δημοτικού, που αν ξεκινήσει κανείς θεμελιώνοντας γερές βάσεις, υπάρχουν πολλές πιθανότητες να αλλάξει η πορεία τους στα χρόνια της εφηβείας. Σε παιδιά γυμνασίου όμως η κατάσταση είναι αυτή. Και ας μη γελιόμαστε, δεν είναι κάτι που ισχύει μόνο σε σχολεία της Ελλάδας. Αυτό είναι κάτι που εύκολα διαπιστώνει κανείς αν περιηγηθεί σε διάφορα blogs εκπαιδευτικών μουσικής από όλο τον κόσμο. Και όσο και να μην το πίστευα τα προηγούμενα χρόνια που δούλευα σε σχολεία πρωτοβάθμιας κυρίως εκπαίδευσης στην Ελλάδα, το διαπίστωσα από την πρώτη στιγμή, ερχόμενη ως εκπαιδευτικός μουσικής στην Σουηδία.
  Χρειάστηκαν λοιπόν και εδώ μόλις λίγα δευτερόλεπτα πρωτού αρχίσουν κάποιοι από τους έφηβους μαθητές μου να παραπονιούνται την πρώτη φορά που ακούσαμε ένα συμφωνικό κομμάτι. Σκέφτηκα ότι ίσως και να ήταν κακή η επιλογή, οπότε διάλεξα κάποιο άλλο την επόμενη φορά και επέμεινα. Το αποτέλεσμα ήταν αυτό που φοβόμουν, ίσως όχι με γκρίνιες αυτή τη φορά αλλά... ένας δάσκαλος το νιώθει στα μάτια τους.  Γνωρίζω καλά άλλωστε ότι πολλά παιδιά αυτής της ηλικίας βλέπουν το σχολείο ως βαθμούς οι οποίοι θα τους βοηθήσουν να χτίσουν το μέλλον τους. Οπότε τα περισσότερα μαθήματα για αυτούς είναι απλά ένας βαθμός που θα προστεθεί στο τελικό σύνολο. 
  Για μένα όμως είναι η μοναδική ίσως ευκαιρία που θα έχουν αυτά τα παιδιά να διδαχθούν μουσική. Στις τάξεις μέτα το γυμνάσιο η μουσική δεν είναι υποχρεωτική και στα περισσότερα σχολεία δεν διδάσκεται, οπότε η ευκαιρία χάνεται... για πάντα. 
  Έπρεπε λοιπον να βρω διαφορετική προσέγγιση. Ξεκινώντας για ακόμη μια φορά μέσα από δραστηριότητες καταιγισμού ιδεών (brainstorming activities). Εδώ και μερικά χρόνια κάθε φορά που παραπονιούνται ή εκφράζουν όποια δυσαρέσκεια, τους ρωτάω για την αγαπημένη τους ταινία. Σε αγόρια κυρίως ηλικίας 12-15 χρονών η απάντηση είναι σχεδόν πάντα η ίδια. Star wars, Harry Potter, Indiana Jones (Τι κοινό έχουν όλες αυτές?!).  Φανταστείτε λοιπόν την ταινία αυτή ή οποιαδήποτε ταινία, χωρίς την μουσική υποκρουση. Αν τους ρωτήσει δε κανείς για το μουσικό μοτίβο του Νταρθ Βέιντερ, τότε θα το τραγουδήσουν όλοι με μια φωνή! Δεν είναι αυτό συμφωνική μουσική; Φυσικά! Απλά δεν το ήξεραν.
  Με ερωτήσεις και δραστηριότητες σαν αυτή τους βάζεις σε σκέψη. Κάθε φορά που ξεκινάω μια νέα ενότητα χρησιμοποιώ παρόμοιες δραστηριότητες, ώστε να τους κάνω να βρουν κοινούς παρονομαστές σε αυτό το νέο, άγνωστο κομμάτι που θα διδαχθούν, με κάτι που τους είναι λίγο πολύ οικείο.
 Γιατί όμως ενώ σε όλα τα παιδιά αρέσουν τα soundtracks από αγαπημένες τους ταινίες, στην πλειοψηφία τους ορχηστρική μουσική, παρόλαυτα αντιδρούν στο άκουσμα οποιασδήποτε συμφωνικής μουσικής στην τάξη; Η εξήγηση που βρήκα εγώ προσωπικά βρίσκεται στο ότι τα παιδιά δεν ακούνε προσεκτικά, δεν αφουγκράζονται την μουσική, απλά ακούνε....
 Η μουσική βρίσκεται παντού. Στα σούπερ μάρκετ, στα καφέ, στα μαγαζιά, στο λεωφορέιο. Παντού παίζεται μουσική. Παντού ακούς μουσική. Είτε το θέλεις είτε το όχι. Η νέα γενιά έχει μάθει έτσι, να ακούει πάντα μουσική στο περιθώριο. Πότε ακούνε όμως πραγματικά την μουσική;

Πηγή έμπνευσης.

 Ίσως τελικά ολόκληρος ο προβληματισμός μου να ξεκίνησε από το παρακάτω βίντεο του Daniel Barenboim.

 Είχαν περάσει πολλά χρόνια από τότε που φοιτήτρια ακόμη στο Βερολίνο, είχα την τύχη να παρακολουθήσω ένα σεμινάριο του ίδιου. Όσα χρόνια και να περάσουν όμως, όση εμπειρία και να αποκτήσω ως μουσικός, κάθε φορά που τον ακούω, νιώθω να μαθαίνω όπως ο μαθητής στην τάξη. 
 Καθώς λοιπόν παρακολουθούσα τον Barenboim να μιλά συνηδητοποίησα ότι όλα αυτά για τα οποία μιλάει, το να χαίρεσαι να ακούς προσεκτικά την μουσική αλλά και το να αποκτήσεις ακόμη την γνώση του πώς να το κάνεις, είναι δεξιότητες τις οποίες η πληθώρα των μαθητών της σημερινης εποχής δεν θα αποκτήσουν ποτέ. Εκτός και αν τους το διδάξουμε εμείς. 
Κάτι που για όλους τους μουσικούς ή τους λάτρεις της μουσικής έρχεται φυσικά, μπορεί να είναι το δυσκολότερο πράγμα για κάποιον που δεν έχει τις κατάλληλες δεξιότητες.
  Είναι απίθανο για έναν μουσικό να μην ακούει προσεκτικά την μουσική έστω και αν αυτή ακούγεται στο περιθώριο. Είναι πιο πιθανό να χάσει την στάση καθώς ταξιδεύει με λεωφορείο, να σταματήσει ξαφνικά να παρακολουθεί όσα του λέει ένας φίλος, να ξεχάσει για ποιο λόγο ήρθε στο σούπερ μάρκετ, παρά να μην ακούσει προσεκτικά τη μουσική υπόκρουση. Ως παιδί ακόμη αναγκάστηκα να παρατήσω το μπαλέτο μιας και ήμουν το μοναδικό κορίτσι που ενώ έπρεπε να εξασκούμαι, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες της δασκάλας μου, χανόμουν πολλές φορές  στα μοτίβα της μουσικής  του Tchaikovsky! 

Ο προβληματισμός.

 Πέρασαν αρκετά χρόνια διδάσκοντας ώσπου να συνηδειτοποιήσω τί έχασαν όσα παιδιά μεγάλωσαν χωρίς μουσική. Και ειδικά σε παιδιά δευτεροβάθμιας, τα οποία δεν είχαν ποτέ διδαχθεί σε μικρότερη ηλικία μουσικά παραμύθια όπως ο Πέτρος και ο Λύκος ή το καρναβάλι των ζώων. Υπήρχαν στιγμές που ένιωθα ότι το παιχνίδι ήταν χαμένο. Δεν μπορείς ξαφνικά να διδάξεις αυτά τα παιδικά παραμύθια μέσα σε μια τάξη γεμάτη έφηβους...! Ή δεν έχω βρει ακόμη τον τρόπο...
 Από την άλλη οι έφηβοι μαθητές σε γενικό σχολείο δεν είναι σαν τους μαθητές σε ένα μουσικό σχολείο. Εκεί τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι μαθητές μουσικής θα βρουν ευχαρίστηση στο να παρακολουθήσουν προσεκτικά ένα οποιοδήποτε μουσικό έργο των σημαντικότερων συνθετών. Με απλά λόγια, μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει ένας εκπαιδευτικός μουσικής είναι να παρακινήσει τους μαθητές να δεκτούν, χωρίς σχόλια και γκρίνιες, τη συμφωνική μουσική ως ένα είδος μουσικής που έχει ενδιαφέρον.
 Γιατί όμως;  Πώς είναι δυνατόν να μην βρίσκει κανείς ευχαρίστηση στη μουσική όλων των σημαντικών συνθετών του παρελθόντος; 
 Η απάντηση είναι ξανά πολύ απλή. Δεν ακούν προσεκτικά, οπότε δεν καταλαβαίνουν. Και για έναν έφηβο, κάτι που είναι δύσκολο στην κατανόηση, απλά το απορρίπτει. 

Η λύση.

 Και τί γίνεται τώρα; Πώς μπορούμε να παρέμβουμε ώστε να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης τους; Πώς θα μπορούσαμε να τους κάνουμε να καταλάβουν όσα συμβαίνουν σε ένα έργο συμφωνικης μουσικής; Πως θα μπορούσαμε να τους κάνουμε να μπούνε στον μαγικό κόσμο της μουσικής; 
 Η απάντηση για μένα ήρθε από τους μουσικούς χάρτες.
Οι μουσικοί χάρτες είναι οδηγοί ακρόασης που βοηθούν τους ακροατές να παρακολουθήσουν όσα συμβαίνουν σε ένα έργο. Χρησιμοποιώντας σχήματα, χρώματα, σύμβολα γραφικής παρτιτούρας κτλ χρησιμεύουν πραγματικά σαν χάρτες στο ταξιδι του κάθε μουσικού έργου.
 Καθώς λοιπόν δίδασκα εδώ και αρκετά χρόνια χρησιμοποιώντας σε κάθε ευκαιρία παραδείγματα οδηγών ακρόασης, ένιωσα αρκετά ασφαλής ώστε να τους χρησιμοποιήσω με έναν καινούριο τρόπο. Είχε έρθει η στιγμή, όχι απλά να παρακολουθήσουμε τους χάρτες, αλλά να δημιουργήσουμε δικούς μας και μέσω αυτού του προγράμματος να κατανοήσουμε πραγματικά και σε βάθος όλα όσα συμβαίνουν στην μουσική.

Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε για πρώτη φορά στη διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου 2016/2017, σε γενικό σχολείο της Στοκχόλμης, σε παιδιά ηλικίας 13 χρόνων. 

Το πώς εργαστήκαμε στην τάξη κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου προγράμματος θα συμπεριλάβω σε επόμενη ανάρτηση.

References 

https://www.musictheoryacademy.com/understanding-music/musical-structures/

https://flsunshinemusic.wordpress.com/2014/11/03/orchestra-unit-creating-a-listening-map/

https://www.musical-u.com/learn/visualizing-the-symphony-with-hannah-chan-hartley/?utm_source=ping_230817&utm_medium=ping&utm_campaign=ping

http://www.teachingideas.co.uk/notation/graphic-notation